Başta Urartular olmak üzere Ahlatşahlar, Eyyubiler, İlhanlılar, Anadolu Selçuklu, Akkoyunlular ve Osmanlı İmparatorluğu periyotlarında yerleşim yeri olarak kullanılan Van Kalesi’nin güneyindeki Eski Van Kenti’nin ayağa kaldırılmasına yönelik çalışmalar devam ediyor.
AA’nın haberine nazaran, Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Sanat Tarihi Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülsen Baş Terzioğlu’nun başkanlığında iki yıldır yürütülen hafriyatlarda, ortalarında sanat tarihçi, tarihçi, mimari restoratör ve arkeologların bulunduğu 30 kişilik uzman takım misyon yapıyor.
Bu yıl yürütülen çalışmalarda, alandaki yapılar ortasında ilişkiyi kuran yeni bir yol, yanmış evrak ve kumaş kesimleri, seramik tabaklar, cam bilezik kesimleri, boncuk, bronz sikkeler, tütün lüleleri bulundu.
Çalışmalar kapsamında Osmanlı devrine ilişkin pazar yerinin ortaya çıkarıldığı Eski Van Kenti’ndeki Ulu Cami, Kızıl Minare, Abbasağa Mescidi, Hüsrev Paşa Hanı, İkili Hamam, Miri Ambarı, 2 kilise ve sarnıcı da restore ediliyor.
Birçok noktada yürütülen çalışmalarla tarihi alanın tüm taraflarıyla ayağa kaldırılarak turizme kazandırılması hedefleniyor.
‘MİMARİ DOKUYU ORTAYA ÇIKARMAYA ÇALIŞIYORUZ’
Prof. Dr. Terzioğlu, Eski Van Kenti’nin Urartu devrinden Osmanlı’nın son devrine kadar yerleşim yeri olarak kullanılan değerli bir alan olduğunu söyledi.
Tarihi alanda farklı etnik ve dini toplulukların bir ortada yaşadığı, kozmopolit ve güçlü kültürel yapının izlerini görmenin mümkün olduğunu belirten Terzioğlu, şunları kaydetti: “Bu yıl ki çalışmalarımızı kazılması planlanan alanların ayrıntılı belgelendirilmesi ve haritalama çalışmalarıyla başlattık. 16. yüzyıla ilişkin Osmanlı yapısı Hüsrev Paşa Hanı’nın batısında, toprak altında kalan mimari dokuyu ortaya çıkarmaya çalışıyoruz. Hafriyat çalışmalarında han ile kontaklı taş örgülü duvarların sonlandırdığı yerlerle karşılaştık. Yerlerin boyutları, niteliği ve elde ettiğimiz bulgular alanın bir pazar yeri olabileceği tarafında. Arşiv kayıtları, kentin pozisyonuna bağlı canlı bir ticarete sahip olduğunu ve sur içindeki alanda özellikle orta kapı etrafında ticari eserlerin pazarlandığı yerlerin olduğunu belgelemekte. Orta kapı civarında bir pazar yerini tespit ettiğimizi kestirim ediyoruz. Hüsrev Paşa Hanı ile temaslı ikinci bir han yapısı olması da mümkündür. İlerleyen vakitlerde netlik kazanacak.”
Kazılarda yangın izlerine rastladıklarını, sırsız Osmanlı seramikleri, ay yıldız bezemeli cam bilezik modülleri, ay yıldız amblemli sırlı seramik tabaklar, boncuklar, farklı renkte boyalar, çok sayıda cam curufu, Osmanlı bronz sikkeleri, tütün lüleleri, yanmış evrak ile kumaş kesimleri bulduklarını anlatan Terzioğlu, “Eski Van Kenti’nin toplumsal ömrüne dair birçok bulgu elde ettik. Öteki bir çalışmamızı kentin yol dokusu üzerinde ağırlaştırdık. İkili Hamam’a ulaşımı sağlayan taş döşeme Osmanlı yolunun doğu ve batısını sınırlayan mimari dokuyu ortaya çıkarmayı amaçlıyoruz. Elde ettiğimiz bulgular kentteki toplumsal, siyasal, dini ve ekonomik yaşama dair ilgi cazip detaylar sunacak.” sözlerini kullandı.
‘ALANDA BÜYÜK BİR HAFRİYAT ÇALIŞMASI YÜRÜTÜLÜYOR’
Çalışmaları inceleyen Van YYÜ Rektörü Prof. Dr. Hamdullah Şevli ise Van’da Osmanlı ve Selçuklu devrine ilişkin ayakta kalan az sayıda yapının olduğunu, bunun da 1915-1918 yıllarında Ermeni ayaklanmaları ve Rus işgaliyle kentin tahrip edilmesinden kaynaklandığını söyledi.
Etrafı surlarla çevrili Eski Van Kenti’nin o tarihlerde büsbütün yakılıp yıkıldığını belirten Şevli, şu bilgileri verdi: “Selçuklu ile Osmanlı devrinde Van’ın eski yerleşim yeri burasıydı. 1915-1918 yıllarında Ermeni çetelerinin burada ayaklanarak Müslüman halkı katletmesi sonucu kentin yaklaşık 150 bin olan nüfusu 7 bine kadar düşmüş, kent harap edilmiş. Son devirdeki çalışmalar kapsamında alandaki Hüsrev Paşa ile Kaya Çelebi mescitleri restore edilerek ibadete açılmıştı. Çok donanımlı sanat tarihi, arkeoloji, mimarlık, kent ve bölge planlama, mimari onarım kısımlarımız var. Alanda büyük bir hafriyat çalışması yürütülüyor. Çalışmalar Kültür ve Turizm Bakanlığımızın takviyeleriyle yürütülüyor. Yakın vakitte Bakanımız Sayın Mehmet Nuri Ersoy da alanda incelemelerde bulundu. Çalışmalara takviye veren Sayın Bakanımız, milletvekillerimize ve Valimize teşekkür ederim.”
Eski Van Kenti’nde yürütülen hafriyat çalışmalarında, kentin geçmişine dair değerli bulgulara ulaşıldığını söz eden Şevli, “Hüsrev Paşa Külliyesi’nin çabucak yanında bir pazar yerinin olduğuna yönelik bulgular var. Farklı seramik ve cam modülleri tespit edildi. Çalışmaların sonucunda alanın geçmişte hangi gayeyle kullanıldığı tespit edilecek. Etrafı surlarla çevrili alanda mescitler, ibadethaneler, kamu binaları, yürüyüş yolları, pazar yerleri, satış noktaları, külliyeler, kervansaray, konaklama alanları var. Bunların tamamı bilim insanlarımızın, akademisyenlerimizin çalışmalarıyla gün yüzüne çıkacak. Burası tam manasıyla bir tarih, ticaret, kültür ve turizm merkezine dönüşecek.” diye konuştu.
(KÜLTÜR SANAT SERVİSİ)